Αποκέντρωση και Εκπαίδευση

Η χώρα μας διαθέτει ένα από τα πιο συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα, το οποίο, μάλιστα, βρίσκεται σε αδιαμφισβήτητη κρίση. Ένα σύστημα ακριβό για τον οικογενειακό προϋπολογισμό, παρά τη συνταγματική πρόβλεψη για «δωρεάν παιδεία». Ένα σύστημα που δεν είναι σε θέση ούτε να παρακολουθήσει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, αλλά και ούτε να δώσει σύγχρονη μόρφωση και κουλτούρα στη νέα γενιά.

Το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον απαιτεί την προσαρμογή στις ραγδαίες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Η προσαρμογή αυτή δεν μπορεί όμως να έλθει παρά μόνο από ένα εκπαιδευτικό σύστημα επιπέδου που θα δίνει ίσες δυνατότητες και ευκαιρίες σε όλους. Διαφορετικά πολύ σύντομα θα οδηγηθούμε σε μια δύσκολα αντιμετωπίσιμη κατάσταση ενός νέου, τεχνολογικού, αυτή τη φορά αναλφαβητισμού, που θα οδηγεί στην περιθωριοποίηση μεγάλες ομάδες ανθρώπων, με πρωτοφανείς αποτρόπαιες κοινωνικές συνέπειες.

Η μόνη, δυνατή, απάντηση της χώρας μας πρέπει να είναι η επένδυση στη γνώση, που θ' αποτελέσει και το πιο ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο για το σήμερα και το αύριο του τόπου και των πολιτών, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η επένδυση μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν το σχολείο ανοίξει στην κοινωνία και τις ανάγκες της, μόνο όταν μπορεί να παίρνει αποφάσεις το ίδιο, όταν θα είναι σε θέση να προσφέρει σε όλες τις βαθμίδες, μόρφωση, καλλιέργεια, κουλτούρα, δημοκρατική και ανθρωπιστική κοινωνική συνείδηση.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος για την Αποκέντρωση της Εκπαίδευσης. Ο τρόπος όμως, με τον οποίο αντιλαμβάνεται καθένας (ΥΠ.Ε.Π.Θ., κόμματα, Ο.Τ.Α.) τον όρο αποκέντρωση είναι διαφορετικός.

Ο κλάδος μας στις αποφάσεις του ορίζει τα εξής: «Ως αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος νοείται η αποκέντρωση πρωτοβουλιών, δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων, που στόχο έχουν να αναδείξουν τη δυναμογόνο δράση του σχολείου ως ζωντανού οργανισμού, ανοιχτού στην κοινωνία, τον άνθρωπο, τη ζωή, και ικανού να αναβαθμίσει με τη δυναμική του την πολύπλευρη ανάπτυξη της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας και, συγχρόνως, να προσφέρει στην ίδια την κοινωνία πολίτες ελεύθερους, υπεύθυνους, δημοκρατικούς, κριτικά σκεπτόμενους και κοινωνικά συμμέτοχους.»

Το να λειτουργήσει - τουλάχιστον γραφειοκρατικά - ένα διοικητικό πυραμιδικό σύστημα, ίσως, είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι να φτάσει η αποκέντρωση στο ίδιο το σχολείο. Να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία και η κοινωνία να πλησιάσει το σχολείο. Καμιά καινοτομία δεν μπορεί να πετύχει αν επιβληθεί από τα πάνω αν δεν την αποδεχτούν οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές, οι γονείς. Θα πρέπει, λοιπόν, να διαμορφωθούν πολιτικές για την εκπαίδευση που θα είναι αποτέλεσμα διεργασιών κοινωνικής διαβούλευσης και όχι κεντρικά και από τα πάνω σχεδιασμένων, όπως συμβαίνει σήμερα. Η διαβούλευση και οι σχετικές αποφάσεις θα αφορούν:

• ‑Τον καθορισμό μέρους των προγραμμάτων σπουδών (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την τοπική διάσταση όπως π.χ. τοπική ιστορία, μαθήματα συνδεδεμένα με ιδιαιτερότητες του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος ή της τοπικής παραγωγικής βάσης), ώστε να διασυνδέουν τους μαθητές με την κοινωνία και τις δραστηριότητές της και την ταυτόχρονη απόκτηση δεξιοτήτων,
• ‑Την επιλογή του εκπαιδευτικού υλικού (επιλογή εγχειριδίων από εγκεκριμένο κατάλογο και ελεύθερη επιλογή για τη βιβλιοθήκη του Σχολείου) και των κατάλληλων παιδαγωγικών προσεγγίσεων.

Στο πλαίσιο αυτό ο σύλλογος διδασκόντων πρέπει να αναδειχθεί σε βασικό όργανο παιδαγωγικής - εκπαιδευτικής δραστηριότητας, έκφραση της συλλογικότητας και της συμμετοχικής λειτουργίας του σχολείου. Στην προώθηση και υλοποίηση όλων αυτών, θα βοηθήσει σημαντικά η συμμετοχή των τοπικών εκπαιδευτικών φορέων, των ειδικών σε θέματα επιστημονικών παιδαγωγικών προσεγγίσεων και μελετητών ειδικών θεμάτων.

Η οργανωτική και λειτουργική εμπλοκή και άλλων φορέων, θα γίνει με σαφώς προσδιορισμένο πλαίσιο ευθυνών και αρμοδιοτήτων. Κυρίαρχη, όμως, θα είναι η παρουσία των φορέων Εκπαίδευσης. Ακόμη, τα περιφερειακά αποκεντρωμένα επιστημονικά, παιδαγωγικά και εκπαιδευτικά κέντρα, μπορούν να ενεργοποιηθούν και να λειτουργήσουν με ουσιαστικές αρμοδιότητες σε επίπεδο Νομών ή ευρύτερης περιφέρειας.

Η νέα αντίληψη για το σχολείο στην υπηρεσία της τοπικής κοινωνίας θέλει το κάθε σχολείο να μετατραπεί από κλειστή δομή, που εξυπηρετεί μόνο για μερικές ώρες της ημέρας τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, σε τοπικό πολυδύναμο κέντρο γνώσης, με εργαστήρια, βιβλιοθήκες, χώρους πολιτισμού, αθλητικές υποδομές, κ.λ.π. Το κέντρο αυτό θα μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες για πολιτισμό και δια - βίου εκπαίδευση της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας.

Τελικός στόχος είναι να συσπειρωθούν οι τοπικές κοινωνίες γύρω από το σχολείο, να το χρησιμοποιήσουν για τις δικές τους ανάγκες (προγράμματα επιμόρφωσης, ενημερωτικές διαλέξεις, αναψυχή, πολιτισμός, άθληση). Με αυτό τον τρόπο μπορεί το σχολείο να γίνει καταλύτης στην επανασύνδεση του κατακερματισμένου κοινωνικού ιστού των σύγχρονων αστικών πολεοδομικών συγκροτημάτων, αλλά και στην αποτελμάτωση των μικρότερων κοινωνιών της περιφέρειας.

Επειδή, τόσο η ΕΣΑΚ/Σ όσο και οι ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ προσπαθούν να δημιουργήσουν σύγχυση σ' αυτό το θέμα, επισημαίνουμε τα εξής:

• Η παράταξή μας είναι υπέρ της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων προς την περιφέρεια και κυρίως προς τη σχολική μονάδα και την εκπαιδευτική κοινότητα (π.χ. αποκεντρωμένο Π.Ι. και στις 13 περιφ. της χώρας, επιλογή προϊσταμένων Γραφείων από τα ΑΠΥΣΠΕ, κλπ).
• Η αποκέντρωση, σε καμιά περίπτωση, δεν θα θίγει τον ενιαίο Δημόσιο και Δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης.
• Σε καμιά περίπτωση η αποκέντρωση δεν μπορεί να σημαίνει την υπαγωγή των σχολείων στους Οργανισμούς Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.
• Επισημαίνουμε, επίσης, πως σε καμιά του θέση ο πολιτικός μας φορέας δεν προτείνει την υπαγωγή των σχολείων στους Δήμους και στις Νομαρχίες. Οι Ν.2218 και 2240/94 που αναφέρονται στην αποκέντρωση εξαιρούν το εκπαιδευτικό προσωπικό.

Μάλιστα η προσπάθεια παρέμβασης στην εκπαίδευση που έκανε ο τότε Νομάρχης Βοιωτίας ακυρώθηκε με την υπ. αριθμ.2592/99 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας στο οποίο προσέφυγε η Ομοσπονδία μας.